Zadaniem teraźniejszości jest chronić osiągnięty przez pokolenia dorobek w każdej dziedzinie, także w kulturze. Folklor to twórczość ludu i w zależności od zamieszkałego terenu dzielimy ją na regiony. Najbardziej rozpoznawalny w Polsce jest folklor góralski, łowicki i kaszubski. Przekazywaniem treści kulturowych z pokolenia na pokolenie podjął się w powiecie łódzkim Zespół Pieśni i Tańca „Rzgowianie” i robi to od 36 lat z pasją i powodzeniem.
– Czy w naszym regionie istnieje jeszcze autentyczny folklor, czy mamy raczej do czynienia tylko z naśladownictwem i stylizacją?
– Autentyczny oznacza niebędący przeróbką. Choć niewątpliwie to, co prezentują tancerze z ZPiT „Rzgowianie” jest szczere, to jednak trudno stwierdzić czy jest zgodne z rzeczywistością. Dziś, o ile nie odszukamy tradycyjnych muzyków i tancerzy w ich domach, podziwiać możemy już niemal wyłącznie tych występujących ku uciesze widowni, co wiąże się z odmienną od tradycyjnej formy tańca ludowego, czyli prezentacją sceniczną, celowo zaaranżowaną i wyuczoną. Jest to tzw. folklor wtórny, czyli opracowany. Domyślamy się i czytamy w dokumentacji etnologów, że w każdej wiosce tańczono inaczej. Autentyzm wyznacza cały region (zbiór tańców), a nie jedna wioska. Specjalista etnochoreograf z regionu Lublina skrytykuje „Rzgowian” za zbyt dużo klaskania w tańcu lubelskim, a jury w Łowiczu upomni tancerzy ze Rzgowa za zbyt wysokie podnoszenie partnerki w tańcu. Mało jest zespołów autentycznych lub autentyzowanych pokazujących np. obrzędowość w regionie. Widz oczekuje barwnego, dynamicznego widowiska , czy nie stosując zmian i koloryzacji nie znudzilibyśmy go? Tu jest moja rola, muzyka, czasami specjalistów z danego regionu i literatury. W tworzeniu obrazka o charakterze ludowym inspiruję się elementami tradycji wiejskich i mając do dyspozycji zdolną młodzież mogę dopełnić całości, ubierając ich w kolorowe stroje, wyposażając w rekwizyty tworzę słowiański obraz, który ożywa na scenie.
– Jakie kryteria decydują o doborze repertuaru „Rzgowian” – czy chodzi o bliskość jakiegoś regionu, jego żywiołowość, dostęp do źródeł, czyli nut, ubiorów?”
– O doborze repertuaru dla ZPiT decyduje wiele czynników: Przede wszystkim uczestnictwo mieszkańców gminy w życiu kulturalnym, wielopokoleniowe przekazywanie tradycji, możliwość uczestniczenia w warsztatach członków zespołu oraz doszkalanie instruktorów. Kursy i seminaria pozwalają posiąść wiedzę i umiejętności z danego regionu, opanować figury tańców ale „cepry” z centralnej Polski mogą jedynie próbować kopiować tańce, np. górali. Podczas dwutygodniowego pobytu grupy na Podhalu udało się zaznajomić z tańcami, gwarą i uczestniczyć w „śpasach” (zabawach), prelekcjach, gawędach. Młodzież nauczyła się „zwyrtać”(obracać) i „wyskać”(piszczeć), ale z pewnymi talentami górale rodzą się i charakterystycznego “zbója” czy śpiewu do końca nie uda się nam odwzorować. Na dobór repertuaru ma też wpływ sprawność dzieci i młodzieży, ich zainteresowanie uczestnictwem w zajęciach ze względu na płeć. W większości regionów zabawa (na scenie) odbywa się w parach mieszanych, które wirują po kole, chłopcy zalecają się do dziewcząt lub „kolebią”(kołyszą) się razem łagodnie „pod słońce”(kierunek tańca). Niezwykle ważne są też piękne kolorowe stroje, których mamy sporo dzięki szczodrości rzgowskiego samorządu.
– Który region z punktu widzenia szefowej Zespołu jest najatrakcyjniejszy na scenie, który od początku towarzyszy „Rzgowianom” i widzom?
– W repertuarze ZPiT są suity wielu regionów Polski: Lublin Łowicz, Kraków, Rzeszów, Nowy Sącz, Spisz. Niektóre odwzorowane doskonale, inne budzą zachwyt mimo, iż wg etnologów, muzykologów czegoś tam brakuje, albo kroki czy figury są przekoloryzowane. Początkowo, ze względu na dostępność strojów i dokumentacji ZPiT tańczył tańce łowickie: polki, oberki i kujawiaki . Odkąd jednak do „Rzgowian” dołączyły małe dzieci, pojawił się krakowiak, który jest tańcem najczęściej pokazywanym ze względu na dynamikę, bogactwo figur i przyswajalność przez początkujących. Dawniej krakowiak był tańcem o charakterze wojennym z uwagi na podobieństwo cwału do kroku pędzącego konia i tańczonym wyłącznie przez mężczyzn. Taniec pełen przytupów, zakrzesań i hołubców oraz charakterystyczny strój z pawim piórem stał się symbolem polskości za granicą. Krakowiak towarzyszy dzieciom praktycznie już od przedszkola, gdzie na zajęciach z rytmiki dzieci dowiadują się, że oto w rytmie krakowiaka „Płynie Wisła płynie po polskiej krainie, a dopóki płynie Polska nie zaginie”. Dzieci szkolne znają repertuar dorosłych członków, śpiewają z nimi i marzą o chwili kiedy przestaną być „przyczepką” dla starszych i będą traktowani osobno i wyłącznie. Dzięki takiemu pragnieniu Zespół ma ciągłość w działaniu.
– Jaka będzie przyszłość rzgowskiego Zespołu”
– Dopóki będzie grupa ludzi połączonych chęcią kultywowania tradycji, będziemy z nimi i dla nich tworzyć, układać, chronić od zapomnienia i budować most pokoleniowy. Repertuar ZPiT jest bogaty może dlatego, że nie trzymamy się kurczowo regionu, w którym tak naprawdę nie ma silnie zakorzenionej kultury ludowej, jak np. na Podhalu. Czerpiemy z folkloru całej Polski, a ograniczyć nas w pracy może jedynie nasza wyobraźnia.
Rozmawiał: R.Poradowski
