Przemoc nie zawsze jest powiązana ze statusem społecznym czy materialnym rodzin, może zdarzyć się w każdym środowisku. Może dotknąć każdego, także seniorów.
FORMY PRZEMOCY
Przemoc fizyczna – odnosi się do działań podejmowanych z zamiarem zadania bólu fizycznego lub spowodowania zranienia, a także niezaspokojenia podstawowych potrzeb, np. uderzenie, bicie, rzucanie przedmiotami, podanie zbyt dużej dawki leków np. uspokajających lub neuroleptyków, karmienie z użyciem siły. Z kolei przemoc psychiczna/emocjonalna to działania podejmowane z zamiarem zadania osobie starszej bólu psychicznego, cierpienia lub przykrości, np. izolowanie od rodziny lub przyjaciół, poniżanie, oskarżanie, ograniczanie dostępu do łazienki lub innych pomieszczeń wspólnych, zakaz korzystania z telefonu, infantylizowanie osoby starszej, odmowa kontaktów, grożenie porzuceniem lub umieszczeniem w domu opieki, domaganie się posłuszeństwa, narzucanie własnych poglądów.
Jest też przemoc finansowa, gdy wszelkie sytuacje, kiedy pieniądze albo własność osoby starszej są nielegalnie zabierane dla własnych celów, gdy osoba starsza jest narażona na utratę cennych przedmiotów i majątku, np. korzystanie dla własnych celów z pieniędzy osoby starszej (renta, emerytura, zasiłek), przepisanie lub zmiana testamentu osoby starszej lub innych dokumentów prawnych, niewłaściwe zarządzanie środkami.
Mamy również przemoc seksualną, która obejmuje wszelkiego rodzaju kontakty lub akty seksualne podejmowane bez zgody osoby starszej lub na podstawie zgody wymuszonej, np. odbycie stosunku seksualnego z osobą starszą bez jej zgody, albo mówienie lub pokazywanie przedmiotów i aktów o charakterze seksualnym wbrew jej woli (zmuszanie do oglądania filmów pornograficznych lub zdjęć).
Szczególnie bolesne jest zaniedbanie i porzucenie, wiążące się z odmową lub niewywiązywaniem się z powinności wobec osoby starszej przez osoby odpowiedzialne za dostarczenie pożywienia, zapewnienie schronienia, opieki medycznej, wsparcia emocjonalnego, np. odmowa podania pożywienia, koniecznych lekarstw, osoba jest brudna a mieszkanie bardzo zaniedbane, brak postępowania rehabilitacyjnego, nie przeciwdziałanie bólowi, ograniczanie snu, nie zaspakajanie podstawowych potrzeb itp.
KTO I GDZIE STOSUJE PRZEMOC
Przemoc wobec starszych ma miejsce najczęściej w domach lub instytucjach opiekuńczych. Sprawcami są członkowie najbliższej rodziny (współmałżonek, dzieci, wnukowie) lub opiekunowie instytucjonalni. Sprawcy zwykle mają z ofiarą silny emocjonalnie i długotrwały kontakt – są to najczęściej najbliżsi.
DLACZEGO NIE PROSZĄ O POMOC
Do najczęstszych powodów, dla których osoby starsze będące ofiarami przemocy milczą, należy:
•wstyd (sprawcy to wielokrotnie najbliżsi)
•zależność na co dzień od osoby, która wyrządza krzywdę (m.in. opiekun w całodobowej placówce)
•emocjonalne związanie ze sprawcą (osoba z najbliższej rodziny)
•poczucie winy (starzy rodzice czują się odpowiedzialni za zachowanie swoich dorosłych dzieci, gdyż „tak je sobie wychowali”)
•ufność, że sprawca się zmieni
•lęk przed odwetem ze strony sprawcy.
CO ŚWIADCZY O PRZEMOCY
Najłatwiej jest zauważyć przemoc fizyczną – siniaki i rany występujące w miejscach, które nie mogą być skutkiem upadków (m.in. szyja, ramiona). Ponadto u osoby doznającej przemocy w wieku starszym można zaobserwować:
•obniżony nastrój
•nerwowe zachowanie, agresja przy próbie kontaktu
•reagowanie lękiem, gdy ktoś wchodzi do pokoju
•brak chęci do rozmowy o swojej sytuacji rodzinnej
•odwodnienie lub niedożywienie bądź zaniedbanie w zakresie higieny
•osoba starsza, senior nie chce wracać do miejsca, gdzie jest stosowana wobec niego przemoc
•ignorowanie własne problemów zdrowotnych
•izolowanie od otoczenia
•niechęć do jedzenia, picia, przyjmowania leków.
JAK REAGOWAĆ
Jeśli doświadczasz krzywdy ze strony bliskich lub podejrzewasz, że osoba starsza doznaje przemocy domowej, nie czekaj, działaj! Wykorzystaj jedno z rozwiązań:
powiedz o tym komuś, komu ufasz, poproś o pomoc specjalistów: policję, ośrodek pomocy społecznej, lekarza.
Przemoc jest przestępstwem – każdy, kto dowie się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub policję!
•Policja: 997 lub 112
•Niebieska linia: 801 120 002
•Telefon Zaufania dla osób starszych Stowarzyszenia „mali bracia Ubogich”: 22 635 09 54
•lokalny Ośrodek Pomocy Społecznej: 42 214 21 12.
Opracowała:
Katarzyna Cybulska
starszy specjalista pracy socjalnej
MOPS Rzgów
