Wydawać by się mogło, że cmentarz wojenny w Starej Gadce, powstały po krwawych walkach w tym rejonie w listopadzie 1914 roku, jest normalną nekropolią, jakich wiele na ziemiach polskich. Nic podobnego – ta nekropolia kryje wiele tajemnic, od jej urządzenia poczynając, a na liczbie spoczywających w ziemi kończąc. Okazuje się, że do naszych czasów nie przetrwały plany urządzenia tego cmentarza, a jego orientacyjne rozplanowanie znane jest głównie dzięki pocztówkowej ikonografii. Oczywiście przetrwały ślady głównych alejek, wiemy gdzie znajdowały się dwie nieistniejące już kaplice, ale czas zatarł ślady mogił.
Ilu zmarłych pochowano na tym cmentarzu? Na tablicy umieszczonej na pomniku wzniesionym na wzgórzu górującym nad okolicą, widnieje liczba 2000 żołnierzy, ale wiemy, że w późniejszych czasach dochodziło do innych pochówków. Po powojennej ekshumacji 582 żołnierzy poległych w I wojnie światowej, spoczywających mogiłach w dzisiejszym Parku Wolności w Pabianicach (1972), szczątki przeniesiono na cmentarz w Starej Gadce. Niestety, nie wiadomo dokładnie, gdzie je pochowano. Niektórzy twierdzą, że do Starej Gadki przeniesiono tylko żołnierzy niemieckich…
O innych pochówkach na tym cmentarzu krążą liczne opowieści i plotki. Świadkowie opowiadają, że po wojnie pod osłoną nocy odbywały się tajemnicze pochówki, prawdopodobnie osób wrogich ustrojowi PRL.
W powojennej prasie znajdują się wzmianki o procesie, jaki wytoczyli miejscowi rolnicy, których ziemie zajęto na urządzenie nekropolii. Nie wiemy, jaki był ostatecznie finał tej sprawy. Czy żyją jeszcze potomkowie właścicieli tej ziemi?
R.Poradowski
